Η Νομιμοποίηση της Ανομίας...

Και κάπως έτσι, έπεσε το πρώτο θεσμικό "μπουκέτο"... Ξεκίνησα προχτές να γράφω τις σκέψεις μου για το συμβάν. Πολύ σύντομα όμως συνέλαβα τον εαυτό μου να γράφει γεμάτος οργή, οργή απο αυτή που σε φανατίζει, σε τυφλώνει, σε οχλοποιεί. Οπότε άφησα δυο μέρες να περάσουν (να δούμε και λίγο μπάλα να ηρεμήσουμε) και ιδού. Μετά την αρχική αναστάτωση λοιπόν, προσπαθώ να αντιληφθώ τι πραγματικά οδηγεί την κοινωνία μας να εξερευνεί συνεχώς τι μπορεί να κρύβεται κάτω από τον πάτο του πιθαριού των Δαναϊδων. 

Μέρα με τη μέρα γίνεται όλο και πιο εμφανές γιατί η κρίση στην Ελλάδα έχει τελείως διαφορετική χροιά απ'ότι στις υπόλοιπες χωρές της Ευρώπης. Μπορεί οι οικονομικές αιτίες να είναι παρόμοιες και εν μέρει αλληλένδετες, αλλά το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι κατά βάση δομικό, θεσμικό, κοινωνικό...

Η κρίση στην Ελλάδα έχει μετατραπεί, προ πολλού, από κρίση οικονομική σε κρίση κοινωνική και θεσμική. Το διάχυτο αίσθημα περιφρόνησης και απαξίωσης των θεσμών έχει διασαλεύσει επικίνδυνα την κοινωνική συνοχή, δημιουργώντας πεδία σύγκρουσης σε κάθε σημείο συνάντησης διαφορετικών, εν δυνάμει συγκρουόμενων, κοινωνικών ομάδων. Οι συγκρούσεις εμφανίζονται από τη μία κεκαλυμένες με επίπλαστες ιδεολογικές διαφορές και από την άλλη απροκάλυπτες μέσω παραβατικών συμπεριφορών του κοινού ποινικού δικαίου.

Μία από τις βασικότερες αιτίες αυτής της θεσμικής κρίσης αφορά την αίσθηση πλήρους ανομίας που επικρατεί. Η μη απονομή δικαιοσύνης από τους θεσμικούς παράγοντες, η παθογενής σχέση της αστυνομίας με τον πολίτη, καθώς και η έμφυτη αντίθεση του Έλληνα με οτιδήποτε προσπαθεί να περιορίσει τις ελευθερίες του (δικαίως ή αδικώς) δημιουργούν ένα ασφυκτικό πλαίσιο λειτουργίας της κοινωνίας.

Ο πολίτης, όταν τίθεται στη θέση του πιθανού θύματος, συνήθως προσπαθεί να αποφύγει τις κακοτοπιές, γιατί ξέρει ότι "αν του κάτσει η στραβή" είναι τελείως απροστάτευτος. Ενίοτε δε, πείθεται ότι η έλλειψη προστασίας μπορεί να καλυφθεί με αυτοδικία. Αυτοδικία που αντιμετωπίζεται από την κοινωνία "κατά περίπτωση", και σύμφωνα με το λαϊκό περί δικαίου αίσθημα. Από την άλλη, όταν αποκτά το ρόλο του θύτη, ερμηνεύει τους νόμους κατά το δοκούν και χρησιμοποιεί την προβληματική εφαρμογή τους προκειμένου να δέσει θεωρητικά την παραβατική του συμπεριφορά. Βέβαια, αν πιεστεί να παραδεχτεί ότι αυτή του η συμπεριφόρα επιτείνει το υπαρκτό πρόβλημα, καλύπτεται πίσω από το επιχείρημα σταθμό στην πορεία της νεοελληνικής σκέψης, "Γιατί το κάνεις;", "Γιατί μπορώ"!

Αν κάποιος παρατηρήσει τα γεγονότα που σημαδεύουν την καθημερινότητα μας θα δει πλήθος παραδειγμάτων που ανήκουν στις παραπάνω τρεις κατηγορίες. Όπου "πολίτης" βάζω υπουργός, βουλευτής, τραμπούκος, συνδικαλιστής, φοροφυγάς, πρύτανης, βυσματίας, αλλά και νοικοκυραίος, καταστηματάρχης, απεργός, φοιτητής, "αγανακτισμένος" και πάντα βρίσκω μία έκφανση κοινωνικής συμπεριφοράς του που εντάσσεται στις παραπάνω κατηγορίες, είτε του θύτη είτε του θύματος ή και τα δύο μαζί. Δε θέλω να μπω σε συγκεκριμένα παραδείγματα, γιατί δεν έχω καμία διάθεση να συμψηφίσω γεγονότα και καταστάσεις με τελείως διαφορετική βαρύτητα και επιπτώσεις, όυτε νομίζω ότι θα προσθέσει κάτι στο νόημα του κειμένου. 

Η ουσία είναι πως η παθογένεια που γεννά το πρόβλημα είναι η ίδια και ακούει στο όνομα "ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΟΜΙΑΣ". Όταν δε, η παθογένεια φτάνει να εκφράζεται ακόμα και από θεσμικούς φορείς (ακόμα και τόσο ακραίους), τότε σημαίνει ότι η πληγή τείνει να μετατραπεί σε γάγγραινα.

Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν, εντάσσω το προχτεσινό γεγονός (εξ'ου και το "θεσμικό μπουκέτο"). Κανείς δεν πέφτει από τα σύννεφα, πολλοί ούτε καν σοκάρονται, κάποιοι το γυρίζουν ακόμα και στην πλάκα. Ο μέγιστος κίνδυνος όπως πολύ σωστά έγραψε και χτες ο Γιάννης (http://borningreece.blogspot.co.uk/2012/06/blog-post.html) είναι να μείνουμε στην καταδίκη. Συγκεκριμένα έγραφε, "Δε φτάνει να καταδικάζεις την αρρώστια, οφείλεις να βρεις τη γιατρειά". Και η γιατρειά για την κοινωνία μας είναι μία, μοναδική και άμεση...ΑΠΟΝΟΜΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ...Κοινωνία που δε διέπεται από ενιαίους κανόνες ζουγκλοποιείται, φασιστοποιείται, οχλοποιείται και νομοτελειακά καταρρέει!


Η αλλαγή της νομοθεσίας όπου υπάρχουν εξώφθαλμα παραθυράκια διαφυγής, η αυστηροποίηση της νομοθεσίας που αφορά παράνομες πράξεις προσώπων με θεσμικό ρόλο, ο εκσυγχρονισμός της λειτουργίας της αστυνομίας, η επιτάχυνση της τελεσιδικίας αποφάσεων των δικαστηρίων, αλλά κυρίως η εφαρμογή της της ήδη υπάρχουσας νομοθεσίας σε κάθε επίπεδο και απέναντι σε κάθε μέλος της κοινωνίας αποτελούν άμεση ανάγκη και προτεραιότητα. Όταν η τήρηση των κανόνων μιας κοινωνίας φτάνει να είναι πλήρως εθελοντική και η παραβίασή τους χωρίς καμία συνέπεια, τότε τα κίνητρα παρέκκλισης γίνονται πολύ ελκυστικά. Τόσο ελκυστικά που προσελκύουν τόσο όλο και μεγαλύτερο αριθμό υποστηρικτών και μετατρέπουν την εξαίρεση σε κανόνα. Το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι η πλήρης έλλειψη κοινωνικής αλληλεγγύης και συνοχής, με απότοκους που μόλις έχουμε αρχίσει να διακρίνουμε.

Η αναδιοργάνωση του συστήματος απονομής δικαιοσύνης, καθώς και η επαναφορά του σεβασμού του συνόλου των πολιτών (και ειδικά όσων κατέχουν θεσμικό ρόλο) προς τους κανόνες λειτουργίας της κοινωνίας είναι επείγουσα και απαραίτητη. Η προσπάθεια αυτή πρέπει να είναι αμφίδρομη, τόσο από τα πάνω προς τα κάτω, όσο και το ανάποδο. Η αλήθεια είναι όμως ότι τα θεσμικά προβλήματα χρήζουν και θεσμικών λύσεων, οπότε ο κλήρος της "επιβολής" πέφτει κατά βάση στους "έχοντες και το πεπόνι, έχοντες και το μαχαίρι". Σε αντίθετη περίπτωση, πολύ φοβάμαι ότι στο μεσοπρόθεσμο μέλλον μπορεί να αμφισβητηθούν ακόμα και κοινωνικές κατακτήσεις που ποτέ δεν απασχόλησαν τη δική μας γενιά, αφού θεωρούνταν ανέκαθεν δεδομένες...

Νίκος Τσάκας