ΤΑ ΔΑΝΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΜΕΡΟΣ 3)

1897-1922 ΤΑ ΕΞΟΠΛΙΣΤΙΚΑ ΔΑΝΕΙΑ

Όπως αναφέραμε στα προηγούμενα άρθρα η αναδυόμενη δύναμη της Γερμανίας και η επιθυμία της για μεγαλύτερο έλεγχο οδηγούν σε σύγκρουση με την Αγγλία-Γαλλία και αλλαγή των παραδοσιακών συμμαχιών. Την ίδια εποχή παρατηρούνται κοινωνικοπολιτικές μεταβολές σε όλη την Ευρώπη, αλλά κυρίως στην περιοχή των Βαλκανίων, με την αποδυνάμωση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, την άνοδο των Νεότουρκων και την επιθυμία ντόπιων πληθυσμών για απόσχιση από την τουρκική επικράτεια. Τα Βαλκάνια είναι μια βόμβα έτοιμη να εκραγεί ανά πάσα στιγμή και να συμπαρασύρει όλη την Ευρώπη.

Λαμβάνοντας υπόψιν τις συνθήκες της εποχής κατανοούμε γιατί  από το 1897 η Ελλάδα εισέρχεται σε μια μακρά περίοδο πολεμικής προετοιμασίας και στη διεξαγωγή σειράς πολεμικών συγκρούσεων (μακεδονικός αγώνας, βαλκανικοί πόλεμοι, Α΄ παγκόσμιος, μικρασιατική εκστρατεία). Τούτο σημαίνει, ότι τα δάνεια που θα συναφθούν αυτή την περίοδο προορίζονται αποκλειστικά για την προετοιμασία αυτών των αγώνων και την αγορά πολεμικού εξοπλισμού. Δίνονται, μάλιστα , με χαρακτηριστική ευκολία από τον αγγλογαλλικό  άξονα, αρκεί να εμποδισθεί ο γερμανικός επεκτατισμός. Αξίζει να επισημανθεί εδώ, ότι η καθοδήγηση της χώρας βρίσκεται στα χέρια του Ελευθέριου Βενιζέλου, ενός πολιτικού ικανότερου του Τρικούπη που φαίνεται ότι μπορεί να διαχειρισθεί δύσκολες καταστάσεις και να ισορροπήσει στη  διεθνή διπλωματία προς όφελος της Ελλάδος.

Το 1902 συνάπτεται το μοναδικό, ίσως, δάνειο της περιόδου που δεν συνδέεται άμεσα με τις πολεμικές προετοιμασίες. Το δάνειο ύψους 52.200.000 χρ. Φρ. χρησιμοποιείται για την αποπεράτωση της σιδηροδρομικής γραμμής Πειραιώς-Συνόρων.

Το 1907, 1910 και 1914 χορηγούνται δάνεια 20.000.000 χρ. φρ., 110.000.000 χρ. Φρ. και 500.000.000 χρ. Φρ. αντίστοιχα για στρατιωτικούς σκοπούς. Το 1913 χορηγείται δάνειο 30.000.000 δρχ. σε χρυσό για κάλυψη οφειλών του δημοσίου σε επιτάξεις. Το 1916 η ελληνική κυβέρνηση του Στ. Σκουλούδη έλαβε δύο δάνεια από τη γερμανική τράπεζα Bleichrode, ύψους 40.000.000 μάρκων. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών χρησιμοποιήθηκε για την αποδυνάμωση και εξόντωση των βενιζελικών που ήταν προσκείμενοι στον αγγλογαλλικό άξονα. Το 1920 με δάνειο 145.312.500 χάρτινων γαλλικών φράγκων γίνεται η εξαγορά της σιδηροδρομικής γραμμής Θες/νίκης-Κων/πόλης. Συγχρόνως άλλο ένα δάνειο 213.700.000 χρ. Φρ. καταβλήθηκε για τη συντήρηση των αγγλογαλλικών στρατευμάτων που βρίσκονταν στη Μακεδονία.

Η αλήθεια είναι, ότι η Ελλάδα βγήκε κερδισμένη από αυτή την περίοδο εδαφικά και πολιτικά, αφού βρισκόταν στην πλευρά των νικητών. Όμως η νίκη αυτή δεν ήταν χωρίς αντίκρισμα και θα αποπληρωνόταν στο πολλαπλάσιο. Οι συμμαχικές δυνάμεις μπορεί να δάνειζαν αφειδώς, το σίγουρο ήταν ότι κάποια στιγμή θα έρχονταν να εισπράξουν και αυτή η στιγμή δεν ήταν μακριά. Ας μη ξεχνάμε και τη μεταστροφή της πολιτικής τους στη μικρασιατική εκστρατεία που η αλλαγή των συμφερόντων τους μαζί με μια σειρά λανθασμένων αποφάσεων του ελληνικού επιτελείου οδήγησε στη μικρασιατική «καταστροφή».

ΤΑ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΑ ΔΑΝΕΙΑ  1923-1932

            Μετά την ατυχή εξέλιξη της μικρασιατικής εκστρατείας και την έκβασή της σε μικρασιατική «καταστροφή», η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα πρόβλημα που χρήζει άμεσης διευθέτησης, την αποκατάσταση του ελληνικού πληθυσμού της μικράς Ασίας που εξωθήθηκε σε αναγκαστική προσφυγιά. Η ανάγκη χρηματοδότησης για τη σίτιση, στέγαση και την ανακατασκευή έργων υποδομής  (αφού απευθύνονται σε μεγαλύτερο πληθυσμό), οδηγεί σε μια σειρά δανείων με επαχθείς όρους. Στις δανείστριες χώρες κάνουν την εμφάνισή τους και οι Η.Π.Α., με σκοπό να αυξήσουν την επιρροή τους στην Ευρώπη.

            Το 1924 συνάπτεται προσφυγικό δάνειο ύψους 12.300.000 στερλινών, με τιμή έκδοσης 88% και με τόκο 7%. Στην πραγματικότητα το ποσό του δανείου ανερχόταν σε 8.100.000 στερλίνες και 8.910.000 δολλάρια, ενώ ο τόκος στο 8,6 %. Το 1925 δίνεται δάνειο 2.200.000 δολ. Για τη βελτίωση των σιδηροδρόμων της χώρας, με τόκο 8,69 %. Την ίδια χρονιά δίνεται δάνειο 11.000.000 δολ. Για έργα ύδρευσης, με τόκο 9,4%. Η εμπλοκή των Η.Π.Α. στα ελληνικά θέματα είναι πια εμφανής.

            Το 1926 έχουμε τη σύναψη ενός σκανδαλώδους δανείου από σουηδική εταιρία. Το ύψος του έφθανε τις 1.000.000 στερλίνες με τόκο 9,04 % και ως εγγύηση παραχωρήθηκε στη εταιρία η αποκλειστική εισαγωγή σπίρτων για 28 χρόνια.

            Το 1927 έγινε εξωτερικό δάνειο ύψους 10.000.000 χρ. Φρ. για την εξαγορά της σιδηροδρομικής γραμμής Θες/νίκης-Μοναστηρίου.

            Το 1928 δάνειο ύψους 4.100.000 στερλινών και 17.000.000 δολ. Με τιμή έκδοσης 8% και τόκο 6,97%, δόθηκε από την Κοινωνία των Εθνών. Συγχρόνως, άλλο ένα δάνειο 4.000.000 στερλινών με τόκο 7,14% δίνεται για υδραυλικά έργα της Μακεδονίας.

            Το 1930 δίνεται δάνειο 1.000.000 στερλινών για την κατασκευή σχολικών κτηρίων και για την κάλυψη οικονομικών υποχρεώσεων προς τη Βουλγαρία ύψους 38.4000.000 χρ. Φρ. Την ίδια χρονιά δίνεται δάνειο 12.200.000 δολ. Με 4% τόκο, με σκοπό την προώθηση των αμερικάνικων προϊόντων στο εξωτερικό.

Το 1931συνάπτεται δάνειο 4.600.000 στερλινών με τιμή έκδοσης 83,5% και τόκο 7,18%. Το δάνειο αυτό προορίζεται για την αποπληρωμή των δόσεων των προηγούμενων δανείων. Αυτή η αδυναμία της ελληνικής κυβέρνησης είναι προάγγελος της χρεωκοπίας του 1932.

Ο Τάσος Λιγνάδης αναφέρει για τη δανειακή πολιτική της περιόδου 1922-1932⁶ : «Γενικῶς δὲ καθ’ ὅλην τὴν δεκαετίαν τοῦ 1922-1932 τὰ ἐξωτερικὰ δάνεια, ἐάν συνυπολογισθοῦν καὶ αἱ προκαταβολαὶ (ἑταιρείας Spejer καὶ Seligman τοῦ οἴκου Sioba καὶ τῆς Ἐθνικῆς Τραπέζης) ἀνῆλθον εἰς ὀνομαστικὸν ὕψος 1.015.200.000 χρ. Φρ. καὶ πραγματικὸν κεφάλαιον 8884.500.000 χρ. Φρ. ὑπὸ τόκον 8% καὶ ὑπὸ μέσον ὅρον ἀποσβέσεως 33 ἐτῶν. Τὸ σύνολο τοῦ ποσοῦ τούτου τῶν ἐξωτερικῶν δανείων διετέθη διὰ τὴν ἀποκατάστασιν τῶν προσφύγων (37%), διὰ τὴν κάλυψιν ἐλλειμμάτων  τοῦ προϋπολογισμοῦ καὶ ἐξόδων ἐκδόσεως τῶν δανείων (32%) καὶ τὸ ὑπόλοιπον διετέθη διὰ παραγωγικοὺς σκοπούς (31%)».

Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

  

Την περίοδο της κατοχής της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονα (1941-44) συμβαίνει το εξής παράδοξο. Η Ελλάδα για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία της από δανειζόμενη χώρα γίνεται δανείστρια και μάλιστα παρά τη θέλησή της.

Οι γερμανικές και ιταλικές κατοχικές δυνάμεις υποχρέωσαν τη φερέφωνη ελληνική κυβέρνηση να τους καταβάλει σε μηνιαίες δόσεις το ποσό των 1.500.000.000 δρχ. ως έξοδα κατοχής. Το ποσό αυτό θα χρεωνόταν από την Τράπεζα της Ελλάδος, σε άτοκους λογαριασμούς στο όνομα της Γερμανίας και Ιταλίας. Επίσης ανά τρίμηνο οι δύο χώρες θα κοινοποιούσαν στην ελληνική κυβέρνηση ποιο ποσοστό του συνολικού ποσού που είχαν λάβει, επιπρόσθετα της μηνιαίας δόσεις, έπρεπε να τους χρεωθεί. Με λίγα λόγια η κατεστραμμένη από την οικονομική κρίση του 1931-32 χώρα και με το βάρος ενός πολέμου και τριπλής κατοχής, έπρεπε να χρηματοδοτήσει τον δυνάστη της. Εκτός των ποσών που αναφέρονται οι δυνάμεις κατοχής οικειοποιήθηκαν και οτιδήποτε τους φαινόταν χρήσιμο και θα εξουθένωνε τον απλό λαό. Επίταξαν και δέσμευσαν ζώα, τρόφιμα, μηχανήματα. Αρκεί να αναφερθεί, ότι από τις 220 ατμομηχανές των κρατικών σιδηροδρόμων απέμειναν 33, από 312 επιβατικές άμαξες 6 και από 4.544 φορτάμαξες 63. Ακόμα η ετήσια εγχώρια παραγωγή σταριού μειώθηκε από 900.000 τόνους σε 300.000 τ., η παραγωγή σταφίδας από 150.000 τ. σε 50.000 τ. και το λάδι από 125.000 τ. σε 80.000 τ. ενώ η μείωση της κτηνοτροφικής παραγωγής έφθανε το 60-70%.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο δανεισμός είναι μια πολύ λεπτή υπόθεση, μπορεί να βοηθήσει τον δανειζόμενο αλλά και να τον καταστρέψει. Είναι σκόπιμος μόνο μέχρι το σημείο που διευκολύνει την οικονομική ανάπτυξη⁷. Ο σοβαρότερος λόγος για να συναφθεί ένα δάνειο είναι για να επενδυθεί και η επένδυση αυτή να αποφέρει τέτοιο κέρδος ώστε να αποπληρωθεί το δάνειο αλλά και οι τόκοι. Σε αντίθετη περίπτωση το δάνειο δεν θα αποπληρωθεί παρά μόνο με νέο δάνειο. Σε αυτή την περίπτωση ανήκει η Ελλάδα, βέβαια για τους δανειστές ήταν ξεκάθαρο, ότι δεν θα μπορούσε να αποπληρώσει τα δάνεια της, αλλά συνέχιζαν να της δανείζουν ώστε να μπορούν να την ελέγχουν.

Παρόλα αυτά η Ελλάδα δεν ήταν τόσο κακοπληρωτής όσο την παρουσιάζουν, είχε καταφέρει να ξεπληρώσει τα δάνειά της, αυτό όμως που την γύρναγε ξανά στο σημείο μηδέν ήταν οι υπέρογκοι τόκοι. Ο Άγγελος Αγγελόπουλος σε άποψή του που δημοσιεύθηκε στο «Βήμα» το 1964 και στο βιβλίο του «Οικονομικά»⁷ αναφέρει για το θέμα τα εξής: «Τὰ ποσά, τὰ ὁποῖα πραγματικὰ ἐισέπραξε ἡ Ἑλλὰς ἁπό τὰ ἐξωτερικὰ δὰνεια ἀπὸ τῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1821 μέχρι τοῦ 1932, ὁπότε καὶ ἐσταμάτησε ὁ ἐξωτερικὸς δανεισμός, ἀνῆλθον εἰς 2.200 ἑκατομ. χρυσᾶ φράγκα. Διὰ τὰ δάνεια αὐτὰ ὁ προϋπολογισμὸς κατέβαλε διὰ τόκους καὶ χρεωλύσια μέχρι τῶν παραμονῶν τοῦ πολέμου, 2.383 ἑκατομ. χρυσᾶ φράγκα δηλ. 183 ἑκατομ. χρυσᾶ φράγκα περισσότερα ἀπὸ ἐκεῖνα ποῦ εἰσέπραξε. Ἐν τούτοις, τὴν 31ην Μαρτίου 1932 ἐποχήν ποὺ ἐσταμάτησεν ὁ δανεισμός, τὸ ποσὸν τοῦ χρέους ποὺ ὤφειλεν ἀκόμη ἡ Ἑλλάς, ἀνήρχετο πάλιν εἰς 2 δισεκατομμύρια χρυσᾶ φράγκα, ἢ διὰ τὴν ἀκρίβειαν εἰς 1.963 ἑκατομ. χρυσᾶ φράγκα σύμφωνα μὲ τὴν τότε ἰσοτιμίαν».

Αλέξης Κορδώνης

Δείτε το 1ο μέρος εδώ : http://borningreece.blogspot.co.uk/2012/04/1.html

Δείτε το 2ο μέρος εδώ : http://borningreece.blogspot.co.uk/2012/04/2-1893-1871-20.html